Chocolade

De cacaoboom komt van nature voor in Midden- en Zuid-Amerika. Het is dan ook in deze streek dat cacaobonen voor het eerst worden gebruikt voor consumptie. De Mokaya, een volk dat leeft aan de westkust van Mexico, brengt cacao mee vanuit het Amazonewoud. Ze maken van cacaobonen een licht alcoholhoudend drankje. De bittere smaak van cacao wordt verzacht door het gebruik van kruiden, wijn of maïspuree. Men gebruikt het drankje als een lustopwekkend middel of om er sterker van te worden.

De cacaoboom komt van nature voor in Midden- en Zuid-Amerika. Het is dan ook in deze streek dat cacaobonen voor het eerst worden gebruikt voor consumptie.

De Mokaya, een volk dat leeft aan de westkust van Mexico, brengt cacao mee vanuit het Amazonewoud. Ze maken van cacaobonen een licht alcoholhoudend drankje. De bittere smaak van cacao wordt verzacht door het gebruik van kruiden, wijn of maïspuree. Men gebruikt het drankje als een lustopwekkend middel of om er sterker van te worden.

Het is de ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus die als eerste Europeaan een cacaoboon ziet. Op 15 augustus 1502 nemen zijn mannen een kano in beslag die beladen is met allerlei goederen, waaronder cacaobonen.

Columbus’ zoon Ferdinand denkt dat de bonen een soort amandelen zijn. Ze zien dat de bonen veel waarde hebben voor de plaatselijke bewoners, want zodra er een paar vallen haasten zij zich om deze op te rapen. Columbus neemt de bonen in 1504 mee naar Spanje, maar daar maken ze weinig indruk.

Het is de Spaanse conquistador (veroveraar) Hernán Cortés die tijdens zijn tocht door het Azteekse Rijk (1519-1521) het gebruik van cacaobonen met eigen ogen ziet.

De Azteekse keizer Montezuma dronk grote hoeveelheden chocoladedrank uit bekers van puur goud. Soms liet hij vijftig grote kannen tegelijk naar binnen brengen. Volgens de geruchten gaf het hem macht over vrouwen. De Spanjaarden zagen dat de drank met grote zorgvuldigheid werd behandeld en concludeerden daaruit dat het veel waard moest zijn.

Na het einde van zijn expeditie neemt Cortés de cacaobonen terug naar Europa. Daar worden ze geschonken aan Spaanse monniken.

Zij leren er chocoladedrank van te maken. In eerste instantie vindt men dit drankje veel te bitter. Maar wanneer de monniken er suiker en honing aan toevoegen wint de chocoladedrank snel aan populariteit. Het duurt niet lang voordat de Spaanse adel in grote hoeveelheden chocolade drinken. Omdat het helemaal uit Amerika moet komen is chocolade veel te duur voor het volk.

Nadat de chocoladedrank aanslaat bij de Spaanse adel verspreidt de productie van het gewilde product zich snel over de gebieden die de Spanjaarden veroveren in Midden- en Zuid-Amerika.

Zo ontstaan er overal grote cacaoplantages die de rijken van Europa moeten voorzien van hun chocolade. Het proces om van cacao chocolade te maken blijft moeilijk en ondanks de uitbreiding van de productie blijft de prijs van chocolade erg hoog.

Vanuit Spanje verspreidt chocolade zich snel over de rest van Europa. In 1650 is het product algemeen bekend in Engeland.

Creatieve koks gebruiken het product voor inspiratie om varianten te maken. De belangrijkste is de ontwikkeling van vaste chocolade in een reepvorm. Dit wordt als eerste verkocht door een Londens koffiehuis. Dit is de eerste keer dat chocolade gegeten in plaats van gedronken wordt, zoals dat tot dan toe gebruikelijk was. Overigens duurt het nog zeker 200 jaar voordat de eerste chocoladereep zoals wij die kennen zal worden gemaakt.

In 1687 arriveert de 27-jarige Engelse arts Hans Sloane in Jamaica, op dat moment een Britse kolonie.

De lokale inwoners drinken daar cacao met water. Hij wordt hier zelf echter misselijk van. Hij verzint een manier om de cacao te mengen met melk om het zachter te maken. Wanneer hij terugkeert naar Engeland neemt hij dit recept met zich mee. Daar wordt het in eerste instantie door apotheken verkocht als medicijn. In de 19e eeuw wordt chocolademelk als lekkernij verkocht.

Enkele slimme uitvinders speelden op een andere manier in op de populariteit van chocolade.

Een Fransman genaamd Monsieur Dubuisson was de eerste die een door stoom aangedreven manier bedacht om cacaobonen te malen tot cacaopoeder, de grondstof voor chocolade. Door stoom te gebruiken kon cacao veel makkelijker worden gemalen. Dit zorgt voor een toename van de productie en een voorzichtige daling van de prijs voor chocolade. Het is de eerste stap naar massaproductie van de geliefde lekkernij.

Behalve in Spanje en Engeland verspreidt de productie van chocolade zich verder door het vasteland.

In Frankrijk en Duitsland worden de eerste chocoladefabrieken geopend. De eerste fabriek in Duitsland wordt opgericht door prins Wilhelm von der Lippe in Steinhude. Omdat niemand in Duitsland weet hoe je chocolade maakt, huurt hij Portugese gastarbeiders in om het werk te doen. Het zijn ook de Portugezen die het produceren van chocolade naar Frankrijk brengen. Ze beginnen in de havenstad Bayonne, maar de productie verspreid zich al snel over het hele land.

In navolging van de populariteit in Europa wordt er ook een chocoladefabriek opgericht in de Verenigde Staten.

Dr. James Baker en John Hannon beginnen in Dorchester, Massachusetts met het maken van chocolade, tot dan toe een proces dat exclusief in Europa plaatsvond. Wanneer Hannon in 1779 tijdens een expeditie naar het Caribisch gebied spoorloos verdwijnt, zet Dr. Baker de fabriek alleen voort. Het is nog steeds mogelijk om Baker’s Chocolate te kopen, al is het bedrijf nu wel in handen van multinational Kraft Food, dat het merk in 1989 kocht.

In de loop van de 18e eeuw proberen verschillende chocoladeproducenten het snoepgoed ook aantrekkelijk te maken voor de gewone burger.

Het dure productieproces zorgt dat chocolade veel te duur is voor de meeste mensen. Het gebruik van machines moeten de kosten die gemaakt worden tijdens het maken van chocolade omlaag brengen. In Barcelona komt in 1780 voor het eerst machinaal gemaakte chocolade op de markt. Deze revolutionaire uitvinding maakt de weg vrij voor de introductie van chocolade bij het volk.

De ontwikkeling die in 1780 in Barcelona wordt ingezet, krijgt een verdere impuls in Groot-Brittannië.

Daar neemt Joseph S. Fry de fabriek van zijn vader over. Hij vindt een manier uit om cacaobonen te malen met behulp van een stoommachine. Dit is de eerste keer dat chocolade in een grote fabriek als massaproduct kan worden gemaakt. Deze ontwikkeling maakt van J. S. Fry & Sons een van de grootste chocoladefabrikanten van Groot-Brittannië. In 1919 gaat het bedrijf samen met Cadbury’s dat in 2010 wordt overgenomen door Kraft Foods.

In 1813 opent de eerste Nederlandse chocoladefabriek Blooker’s haar deuren. In een molen beginnen de broers Johannes en Cornelis Barendsz chocolade te maken.

Na een grote brand wordt de productie verplaatst naar een nieuwe fabriek aan de Weesperzijde in Amsterdam. Samen met Ringers in Alkmaar en Van Houten in Amsterdam groei Blooker’s uit tot een van de weinig volledig gemechaniseerde chocoladefabrieken. In 1962 wordt de fabriek overgenomen door de cacaofabriek Bensdorp, dat op zijn beurt in 1972 wordt gekocht door Unilever. In 1985 verkoopt Unilever het bedrijf aan Barry Callebaut, die de productie verplaatst naar Frankrijk.

Tegenwoordig is Zwitserse chocolade zeer bekend vanwege haar hoge kwaliteit. Toch begon men relatief laat in het Alpenland chocolade te maken.

Pas in 1819 opent François-Louis Cailler in Vevey de deuren van de eerste Zwitserse chocoladefabriek. Met behulp van alpenmelk maakt hij een bijzonder zachte chocolade die makkelijk in verschillende vormen gemaakt kan worden. Dit zorgt voor een grote sensatie en groeit uit tot een enorm succes. Cailler chocolade is nog steeds verkrijgbaar, al is het bedrijf sinds 1929 onderdeel van Nestlè.

Chocolade zoals wij die nu kennen had niet bestaan zonder Casparus van Houten. In 1828 ontdekt hij een goedkope manier om het vet uit geroosterde cacaobonen te persen.

Door het gebruik van de hydraulische cacaobonenpers vermindert het cacaobotergehalte in ruwe cacaobrokken met de helft. Deze brokken kunnen dan veel eenvoudiger worden verpulverd tot cacaopoeder. Deze belangrijke uitvinding zorgt ervoor dat er veel meer chocoladeproducten op de markt komen, zoals chocoladepasta.

Op basis van de uitvinding van Van Houten ontdekt Francis Fry, een kleinzoon van Joseph S. Fry, een manier om cacaoboter weer terug in de cacaopoeder te stoppen.

Daarna voegt hij suiker toe, waardoor er een pasta ontstaat die op eenvoudige wijze tot een reep kan worden gemaakt. Hij noemt dit ‘eetbare chocolade’. Hoewel het hier gaat om de eerste moderne chocoladereep, lijkt het niet op de chocoladereep zoals wij die kennen. De eerste chocoladerepen zijn ruw en korrelig.

Fry blijft echter niet stil zitten na deze uitvinding. In 1873 brengt hij als eerste chocolade paaseieren op de markt.

Deze werden rijkelijk versierd met grote bloemen van marsepein. Ze waren zeer duur en vooral bedoeld als een cadeau om indruk te maken op gasten. Twee jaar later begint ook concurrent Cadbury chocolade paaseieren te maken. De eerste moderne paasei verschijnt in 1963 op de markt.

Daniel Peter, de schoonzoon van François-Louis Cailler, komt op het idee om de gecondenseerde melk van zijn buurman Henri Nestlé te gebruiken voor de productie van melkchocolade.

Hier gaan overigens wel acht jaar aan experimenten aan vooraf voordat Peter op 31-jarige leeftijd de melkchocolade kan presenteren. Later gaat Peter samenwerken met Charles Amédée Kohler, de uitvinder van hazelnootchocolade.

De Zwitser Rodolphe Lindt uit Bern vindt de conche machine uit. Deze machine mengt de chocolade en cacaoboter langdurig zodat er een gelijkmatige verdeling ontstaat.

Tegelijkertijd worden de harde deeltjes gepolijst waardoor er een gladde chocolade ontstaat. De gladde chocolade is veel populairder dan de ruwe en korrelige chocolade die eerst op de markt was verschenen. Overigens ontdekt Lindt deze nieuwe productiemethode omdat hij vergeten was zijn mixer uit te zetten en hierdoor het mengproces de hele nacht door was gegaan.

Met gebruik van de meest moderne chocoladeproductietechnieken brengt Milton S. Hershey een goedkope chocoladereep op de markt die betaalbaar is voor de gewone burger.

In de jaren erna opent Hershey een eigen pretpark en wordt de plaats Derry Church, waar zijn fabriek gevestigd is, omgedoopt tot Hershey. Tegenwoordig is The Hershey Company is de grootste chocoladefabrikant in Noord-Amerika.

Eind negentiende eeuw wordt de chocoladeletter alom geassocieerd met het Sinterklaasfeest.

Het verband tussen letters en Sinterklaas ontstaat al in de 16e en 17e eeuw, wanneer kinderen letters van koek cadeau krijgen. In de 19e eeuw worden de cadeaus van kinderen bedekt onder een laken. Op dit laken wordt dan de beginletter van de naam van het kind geplaatst. Aan het eind van de 19e eeuw zijn deze letters niet langer van koek of brood, maar van chocolade.

Aan het begin van de twintigste eeuw verschijnt er een nieuw chocoladeproduct: de bonbon.

De aanzet hiervoor wordt in 1912 gegeven door de Belgische chocolatier Jean Neuhaus die een manier ontdekt om een chocolade omhulsel te maken die vervolgens gevuld kan worden met allerlei smaken. Een jaar later vindt de Zwitser Jules Séchaud een machine uit om de chocolade omhulsels automatisch te vullen. In 1920 is het Neuhaus’ schoondochter die de karakteristieke bonbondoosjes ontdekt met vakjes waardoor de chocolaatjes niet door de doos gaan rollen.

Een jaar na het overnemen van de Zwitserse chocoladefabrikant Cailler brengt Nestlé de eerste witte chocoladereep op de markt.

Bij het maken van witte chocolade wordt er geen gebruik gemaakt van vaste cacaobestanddelen. Deze donkergekleurde bestanddelen worden gescheiden van de cacaoboter, maar in tegenstelling tot ‘gewone’ chocolade niet weer samengevoegd. Hierdoor ontbreken er antioxidanten die wel voorkomen in melk- en pure chocolade.

In de jaren ’40 is chocolade een dermate alledaags product geworden dat het onmisbaar wordt geacht in het dagelijkse eten van de soldaten.

Militaire chocolade verschilt echter sterk van normale chocolade. Het is immers niet bedoeld als lekkernij, maar als noodrantsoen. Het moest niet te lekker zijn, anders zouden soldaten het al gaan eten voordat ze het nodig hadden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakt Hershey bijna 3 miljard repen voor het Amerikaanse leger.

Choco-Paradijs begint het met verkopen van chocolade op de Beverwijkse Bazaar. Door de jaren heen richt het bedrijf zich steeds meer op het verkopen van chocolade relatiegeschenken.

In 2004 wordt er gestopt met het verkopen van chocolade op de ‘Zwarte Markt’ en richt men zich op de business tot business markt. Choco-Paradijs groeit uit tot een betrouwbare partner van talloze grote bedrijven voor chocolade relatiegeschenken in allerlei vormen.

Chocolade nog steeds een heerlijke lekkernij dat door menig mens elke dag wordt genuttigd.

Ondanks de foodtrend dat men meer let op hun voeding en ‘clean’ wil eten, wordt er dagelijks een grote hoeveelheid chocolade genuttigd. De chocolade producenten spelen met hun grote diversiteit aan chocolade in op de foodtrends. Kijkend naar de toekomst zal de vraag naar chocolade blijven stijgen en blijft iedereen dit lekkere snoepgoed eten.